Bài viết giới thiệu kinh nghiệm xây dựng hệ thống tài chính xanh tại Ấn Độ. Từ đó rút ra các bài học cho Việt Nam trong quá trình xây dựng hệ thống tài chính xanh.
Kinh nghiệm xây dựng hệ thống tài chính xanh tại Ấn Độ
Tại Ấn Độ, Viện Nghiên cứu, Phát triển và Công nghệ ngân hàng (IDRBT) do Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ (RBI) thành lập đã đưa ra các hướng dẫn cho các ngân hàng để thực hiện các chiến lược để cải thiện môi trường. IDRBT đề xuất hướng dẫn tiêu chuẩn xếp hạng theo tiêu chí ngân hàng hiệu quả xanh. IDRBT đã đặt ra thuật ngữ tiêu chuẩn xếp hạng xanh là “Green Coin Rating – xếp hạng đồng tiền xanh”. Xếp hạng đồng tiền xanh sẽ được xếp như xếp hạng sao năng lượng cho các thiết bị gia dụng.
Các ngân hàng sẽ được đánh giá dựa trên tỷ lệ phát thải các-bon trong hoạt động của họ, số lượng tái sử dụng, khái niệm tân trang và tái chế đang được sử dụng trong các đồ dùng trong tòa nhà và trong các hệ thống được sử dụng bởi chúng, như máy tính, máy chủ, mạng, máy in,… Các ngân hàng này cũng sẽ được đánh giá dựa trên số lượng các dự án xanh được các ngân hàng này tài trợ, số tiền thưởng và sự chấp nhận của các ngân hàng sẵn sàng trả cho việc chuyển đổi sang kinh doanh xanh.
Trái phiếu xanh: Trái phiếu xanh được coi là công cụ huy động vốn quan trọng cho các dự án liên quan đến môi trường. Ấn Độ hiện nay nằm trong danh sách 10 quốc gia phát hành trái phiếu xanh lớn nhất trên thế giới. Trái phiếu xanh lần đầu được phát hành tại Ấn Độ năm 2015 và tính đến tháng 10/2018, tổng lượng huy động đạt được 6,5 tỷ USD.
Bảo hiểm xanh: Bên cạnh Trái phiếu xanh, sản phẩm Bảo hiểm xanh cũng được cung cấp cho người dân, các doanh nghiệp bởi hai tổ chức lớn là HSBC và công ty bảo hiểm Allianz. Sản phẩm bảo hiểm này chi trả cho người mua mức bồi thường cao hơn khoảng 5% so với mức chi trả của những sản phẩm bảo hiểm thông thường, với mức phí chỉ cao hơn một chút so với sản phẩm thông thường.
Tín dụng xanh: TCX thông qua kênh tín dụng xanh được thực hiện dưới hình thức các khoản vay ưu đãi dành cho các sản phẩm xanh, chẳng hạn như nhà thân thiện với môi trường, xe ô tô chạy nhiên liệu có thể tái tạo.
Chứng khoán hoá: Ấn Độ phát triển mạnh các sản phẩm chứng khoán hóa dựa trên các khoản tín dụng xanh.
Nguồn Tài chính xanh khác: Năm 2014, Chính phủ Ấn Độ thành lập Trung tâm sáng kiến Tài chính xanh là một tổ chức bao gồm sự kết hợp của các cơ quan Chính phủ và các tổ chức tư nhân với nỗ lực nhằm xây dựng, phát triển, thu hút nguồn vốn đầu tư cho các dự án phát triển kinh tế thân thiện với môi trường.
Thêm vào đó, Chính phủ Ấn Độ thực hiện đánh thuế vào các sản phẩm gây ô nhiễm môi trường, xây dựng quỹ năng lượng sạch đầu tư vào các dự án xanh. Chẳng hạn, thuế đánh lên 1 tấn than tăng gấp đôi từ mức 50 rupee/tấn lên 100 rupee/tấn vào năm 2014, năm 2015 thuế tiếp tục nhân đôi lên 200 rupee/tấn và từ 2016 đến nay đang dừng lại tại mức 400 rupee/tấn. Việc đánh thuế nặng vào các sản phẩm gây ô nhiễm môi trường là một điều kiện cần thiết để tạo ra các nguồn lực giúp cải tạo lại hệ sinh thái sau khi những mỏ than được khai thác xong, và đóng góp một phần nguồn lực tài chính cho các dự án xanh khác (Quỹ năng lượng bền vững Shakti và EY, 2018).
Những gợi ý cho Việt Nam nhằm phát triển hệ thống tài chính xanh
Việt Nam ngày càng chú trọng đầu tư tài chính cho phát triển nền kinh tế xanh.
Việc xanh hóa hệ thống tài chính được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm nhằm khắc phục và hạn chế những tác động tiêu cực của phát triển kinh tế tới môi trường, cải thiện môi trường thông qua xanh hóa nền kinh tế. Mặc dù đây là một lĩnh vực mới song nhận thấy vai trò quan trọng của phát triển hệ thống tài chính xanh, Việt Nam bước đầu hướng tới sự phát triển của hệ thống tài chính xanh nhằm hướng tới sự phát triển bền vững. Để thực hiện được những mục tiêu tăng trưởng xanh của nền kinh tế xanh thì vai trò dẫn dắt của chính phủ kiến tạo sẽ thể hiện ở những khía cạnh sau đây:
Chính phủ xây dựng chiến lược, tạo dựng thị trường và tạo điều kiện cho phát triển kinh tế xanh
Chính phủ thực hiện tạo dựng thị trường, để thị trường hoạt động hiệu quả bằng việc tạo ra hành lang pháp lý công bằng và có hiệu lực. Cụ thể là, Chính phủ xây dựng và hoàn thiện hệ thống luật pháp, tạo khung pháp lý cho các quan hệ kinh tế – xã hội, cho phép các chủ thể thuộc chính quyền, doanh nghiệp, hiệp hội, tổ chức đào tạo trong phạm vi quyền hạn của mình sẵn sàng tạo lập một môi trường khuyến khích hoặc có khả năng cung cấp sản phẩm và dịch vụ tài chính cần thiết để tạo điều kiện thuận lợi chuyển đổi từ nền kinh tế “nâu” truyền thống sang nền kinh tế “xanh”.
Chính phủ có trách nhiệm tạo điều kiện cho các thành phần, khu vực kinh tế phát huy mọi tiềm năng trong môi trường cạnh tranh và hội nhập quốc tế, kiểm soát chặt chẽ và xóa bỏ độc quyền doanh nghiệp cũng như những cơ chế, chính sách dẫn đến bất bình đẳng trong cạnh tranh.
Pháp luật và cơ chế, chính sách phải tạo thuận lợi nhất cho mọi người dân và doanh nghiệp phát triển sản xuất kinh doanh. Tài nguyên, nguồn lực của quốc gia phải được phân bổ tới những chủ thể có năng lực sử dụng mang lại hiệu quả cao nhất cho xã hội hướng tới mục tiêu xây dựng nền kinh tế xanh.
Chính phủ dự báo, chia sẻ và hướng dẫn trong phát triển kinh tế xanh
Chính phủ cần có khả năng dự báo thể hiện trong quá trình hoạch định chính sách với tầm nhìn hệ thống để có thể phát hiện các khả năng có thể điều hòa, cân đối những yêu cầu khác nhau về nguồn lực.
Chính phủ cần xây dựng những chính sách ưu đãi, nhất là ưu đãi về thuế, phí, cho vay tài chính phù hợp cho khu vực doanh nghiệp nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư đổi mới công nghệ theo hướng công nghệ xanh, việc làm xanh để tạo ra thế mạnh trong cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.
Tuy nhiên, xuất phát từ việc chia sẻ và hướng dẫn, Chính phủ sẽ nắm rõ những hoạt động của doanh nghiệp và những tác hại mà hoạt động đó có thể ảnh hưởng tới môi trường. Vì vậy, Chính phủ phải xác định được những chế tài xử phạt đối với những hành vi vi phạm quy định bảo vệ môi trường.
Chính phủ mang tinh thần doanh nghiệp trong khuyến khích phát triển kinh tế xanh
Chính phủ mang tinh thần doanh nghiệp trong hoạt động quản lý của mình nói chung và trong việc khuyến khích phát triển kinh tế xanh nói riêng. Theo đó, Chính phủ sử dụng các công cụ, lợi thế để tổ chức thị trường theo hướng khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân phát triển.
Thực tế cho thấy, việc thu hút nguồn vốn tư nhân đầu tư vào các dự án xanh gặp nhiều cản trở do mức độ hấp dẫn của những dự án đó đối với các nhà đầu tư tư nhân trong nước và quốc tế chưa cao. Do vậy, Chính phủ cần giải quyết sự mâu thuẫn trong mục tiêu này thông qua việc triển khai các sáng kiến để gia tăng sự hấp dẫn của môi trường đầu tư xanh tại Việt Nam.
Hệ thống tài chính xanh bao hàm những hoạt động liên quan tới huy động nguồn tài chính xanh để sử dụng trong các hoạt động đầu tư xanh thông qua kênh thị trường tài chính xanh và các trung gian tài chính xanh. Vai trò của Chính phủ trong phát triển hệ thống tài chính xanh chính là vai trò dẫn dắt, tạo điều kiện để các hoạt động của hệ thống diễn ra trôi chảy, thông suốt và hiệu quả. Có như vậy, hệ thống tài chính xanh mới thể hiện được vai trò nòng cốt, đóng góp vào sự phát triển kinh tế xanh, hướng tới tăng trưởng bền vững ở Việt Nam.
Chia sẻ bài đăng , chọn nền tảng chia sẻ!